ชุดบทความ “Quality Talk” ประกอบด้วยบทความทั้ง 3 ตอนได้แก่:
ตอนที่ 3: Quality for Sustainability สร้างวัฒนธรรมคุณภาพ เพื่อคุณภาพที่ยั่งยืน โดย นพ.ก้องเกียรติ เกษเพ็ชร์ (CEO group 3 Bangkok Dusit Medical Service PLC)
ตอนที่ 3 Quality for Sustainability สร้างวัฒนธรรมคุณภาพ เพื่อคุณภาพเพื่อคุณภาพที่ยั่งยืน
เป้าหมายที่ชัดเจน: จุดเริ่มต้นของการพัฒนาคุณภาพอย่างยั่งยืน
“เราต้องการให้เกิดอะไร?” คำถามพื้นฐานที่ นพ.ก้องเกียรติ เกษเพ็ชร์ CEO Group 3 ของ Bangkok Dusit Medical Service PLC ย้ำเตือนว่าเป็นจุดเริ่มต้นสำคัญในการพัฒนาคุณภาพอย่างยั่งยืน การกำหนดเป้าหมายที่ชัดเจนจะเป็นเข็มทิศนำทางให้องค์กรสามารถขับเคลื่อนไปสู่การเปลี่ยนแปลงที่มีความหมาย
องค์กรด้านสุขภาพในปัจจุบันจำเป็นต้องปรับเปลี่ยนมุมมองจากการพัฒนาที่เน้นเพียงกระบวนการ (Process) หรือการลดต้นทุน มาสู่แนวคิด Value-Based Care ที่ให้ความสำคัญกับผลลัพธ์สุดท้ายที่เกิดกับผู้ป่วย ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของการสร้างระบบสุขภาพที่มีคุณภาพและยั่งยืน
จากทฤษฎีสู่การปฏิบัติ: กรณีศึกษาการผ่าตัดหัวใจที่โรงพยาบาลกรุงเทพ พัทยา
การเปลี่ยนกระบวนทัศน์ในการพัฒนาคุณภาพ
กรณีศึกษาการผ่าตัดหัวใจที่โรงพยาบาลกรุงเทพ พัทยา เป็นตัวอย่างที่โดดเด่นของการเปลี่ยนแปลงแนวคิดในการพัฒนาคุณภาพ โดยเดิมทีมงานมุ่งเน้นที่การพัฒนาประสิทธิภาพของหัตถการด้วยการลดระยะเวลาในการผ่าตัด ซึ่งแม้จะบรรลุเป้าหมายในการลดเวลาผ่าตัด แต่กลับพบว่า:
- ระยะเวลาการนอนโรงพยาบาลของผู้ป่วยยาวนานขึ้น
- อัตราการเกิดภาวะแทรกซ้อนสูงขึ้น
- ค่าใช้จ่ายโดยรวมเพิ่มมากขึ้น
การปรับกระบวนการดูแลแบบองค์รวม
จากบทเรียนดังกล่าว ทีมงานได้ปรับเปลี่ยนแนวทางการพัฒนาโดยมุ่งเน้นที่ผลลัพธ์โดยรวมของผู้ป่วย ด้วยการออกแบบกระบวนการดูแลแบบองค์รวมตลอดทั้งกระบวนการ:
- การดูแลก่อนผ่าตัด – ประเมินความเสี่ยง เตรียมความพร้อมผู้ป่วยอย่างครอบคลุม
- การดูแลระหว่างผ่าตัด – มีระบบแจ้งเตือนและประสานงานที่มีประสิทธิภาพระหว่างทีมสหสาขาวิชาชีพ
- การดูแลหลังผ่าตัด – ติดตามอาการอย่างใกล้ชิด และมีแผนการฟื้นฟูที่เหมาะสมรายบุคคล
ผลลัพธ์ที่เปลี่ยนแปลงอย่างก้าวกระโดด
เมื่อเปลี่ยนจากการมุ่งเน้น “กระบวนการ” มาเป็น “ผลลัพธ์ของผู้ป่วย” ผลที่เกิดขึ้นแสดงให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงอย่างมีนัยสำคัญ:
- ระยะเวลานอนโรงพยาบาลลดลง จาก 11 วัน เหลือเพียง 5 วัน
- อัตราการเสียชีวิตจากการผ่าตัดหัวใจลดลง จาก 16% เหลือเพียง 5%
- ค่าใช้จ่ายต่อรายลดลง ประมาณ 10%
- คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยหลังการรักษาดีขึ้น อย่างเห็นได้ชัด
การสร้างวัฒนธรรมคุณภาพในองค์กร
จากการวัดผลแบบเดิมสู่ Objective and Key Results (OKR)
การปรับเปลี่ยนวัฒนธรรมองค์กรเป็นปัจจัยสำคัญในการสร้างคุณภาพที่ยั่งยืน โดยโรงพยาบาลในเครือ BDMS ได้ปรับการวัดผลจากรูปแบบเดิมที่เน้นเพียงคะแนนมาตรฐานมาเป็นการใช้ Objective and Key Results (OKR) ที่มีลักษณะสำคัญ:
- กำหนดเป้าหมายร่วมกันระหว่างทุกแผนก และฝ่ายที่เกี่ยวข้อง
- สร้างความเข้าใจในบทบาทของแต่ละบุคคลที่มีต่อผลลัพธ์โดยรวม
- มุ่งเน้นการวัดผลที่สะท้อนคุณค่าที่เกิดกับผู้ป่วยอย่างแท้จริง
การดูแลแบบต่อเนื่อง (Continuous Care)
องค์กรที่มุ่งสร้างคุณภาพอย่างยั่งยืนจะให้ความสำคัญกับการดูแลผู้ป่วยอย่างต่อเนื่อง ไม่ใช่แค่ในระหว่างที่ผู้ป่วยอยู่ในโรงพยาบาลเท่านั้น โดย:
- เชื่อมโยงการดูแลจากโรงพยาบาลสู่ชุมชน
- ลดการกลับมารักษาซ้ำที่ไม่จำเป็น
- ลดภาระงานของบุคลากรทางการแพทย์ในระยะยาว
- พัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยอย่างยั่งยืน
ความร่วมมือเพื่อสร้างเครือข่ายการดูแลที่ครอบคลุม
การสร้างคุณภาพเพื่อความยั่งยืนไม่สามารถเกิดขึ้นได้จากองค์กรใดองค์กรหนึ่งเพียงลำพัง จำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือระหว่างหน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชน เพื่อสร้างเครือข่ายการดูแลที่ครอบคลุมและมีประสิทธิภาพ โดย:
- สร้างความร่วมมือระหว่างโรงพยาบาลขนาดใหญ่กับสถานพยาบาลในท้องถิ่น
- พัฒนาระบบส่งต่อและติดตามผู้ป่วยที่มีประสิทธิภาพ
- แบ่งปันความเชี่ยวชาญและทรัพยากรเพื่อยกระดับคุณภาพการดูแลโดยรวม
- เตรียมความพร้อมให้ผู้ป่วยตั้งแต่ต้นทางจนถึงปลายทาง เพื่อป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้น
การมีส่วนร่วมของผู้ป่วย: กุญแจสำคัญสู่ผลลัพธ์ที่ยั่งยืน
องค์ประกอบสำคัญอีกประการหนึ่งในการสร้างคุณภาพเพื่อความยั่งยืนคือการให้ผู้ป่วยเข้ามามีส่วนร่วมในกระบวนการรักษา โดย:
- ให้ความรู้และสร้างความเข้าใจแก่ผู้ป่วยเกี่ยวกับแผนการรักษา
- เปิดโอกาสให้ผู้ป่วยมีส่วนร่วมในการตัดสินใจเกี่ยวกับการรักษา
- พัฒนาทักษะการดูแลตนเองของผู้ป่วยและครอบครัว
- สร้างความร่วมมือระหว่างทีมสุขภาพกับผู้ป่วยและครอบครัว
ผู้ป่วยที่มีความเข้าใจและมีส่วนร่วมในกระบวนการรักษามักจะให้ความร่วมมือมากขึ้น ซึ่งนำไปสู่ผลลัพธ์ที่ดีกว่า ลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อน และเพิ่มความพึงพอใจของทั้งผู้ป่วยและบุคลากรทางการแพทย์
บทสรุป: การสร้างวัฒนธรรมคุณภาพเพื่อความยั่งยืน
การพัฒนาคุณภาพเพื่อความยั่งยืนไม่ได้เกิดจากการลงทุนในเทคโนโลยีหรือการสร้างมาตรฐานใหม่เพียงอย่างเดียว แต่ต้องอาศัยการปรับเปลี่ยนวัฒนธรรมองค์กรและวิธีคิดของบุคลากรทุกระดับ โดย:
- กำหนดเป้าหมายที่ชัดเจน – มุ่งเน้นที่ผลลัพธ์ของผู้ป่วยมากกว่าเพียงกระบวนการหรือการลดต้นทุน
- ออกแบบกระบวนการดูแลแบบองค์รวม – ครอบคลุมตั้งแต่ก่อนการรักษา ระหว่างการรักษา และหลังการรักษา
- วัดผลลัพธ์ที่สะท้อนคุณค่า – ใช้ระบบการวัดผลที่สะท้อนคุณค่าที่แท้จริงที่เกิดกับผู้ป่วยและระบบสุขภาพ
- สร้างการมีส่วนร่วมของทุกฝ่าย – ทั้งบุคลากรทางการแพทย์ สหสาขาวิชาชีพ ผู้ป่วย และครอบครัว
- พัฒนาอย่างต่อเนื่อง – สร้างวัฒนธรรมการเรียนรู้และปรับปรุงอย่างไม่หยุดนิ่ง
เมื่อทุกคนในองค์กรเข้าใจเป้าหมายร่วมกัน มองเห็นคุณค่าของงานที่ทำ และมุ่งเน้นที่ผลลัพธ์สุดท้ายของผู้ป่วย การพัฒนาคุณภาพที่ยั่งยืนจะเกิดขึ้นได้อย่างแท้จริง นำไปสู่ระบบสุขภาพที่มีประสิทธิภาพ คุ้มค่า และสามารถตอบสนองความต้องการของประชาชนได้อย่างยั่งยืน
ภญ. ปัทมวรรณ โกสุมา ผู้ถอดความ
คำสำคัญ (Keywords):
Quality for Sustainability, Value-Based Care, วัฒนธรรมคุณภาพ, Continuous Care, การพัฒนาคุณภาพในโรงพยาบาล, ผลลัพธ์ทางสุขภาพ, การมีส่วนร่วมของผู้ป่วย, OKR ในระบบสุขภาพ, การพัฒนาคุณภาพอย่างยั่งยืน, healthcare quality improvement
