จุดเด่นและผลข้างเคียงของวัคซีนโควิด 19 แต่ละชนิด
วัคซีนโควิด 19 มีความสำคัญเป็นอย่างยิ่งต่อการควบคุมการระบาดของโรคโควิด 19 อย่างไรก็ตาม วัคซีนทุกชนิดทำให้เกิดผลข้างเคียงขึ้นได้เสมอ ทั้งปฏิกิริยาจากการฉีดวัคซีนที่พบได้ทั่วไป และผลข้างเคียงจำเพาะที่เกิดขึ้นจากวัคซีนแต่ละชนิด
Sinovac มีจุดเด่นที่พบผลข้างเคียงทั่วไปจากการฉีดวัคซีนค่อนข้างน้อย แต่พบผู้ป่วยจำนวนหนึ่งที่มีอาการทางระบบประสาทซึ่งเข้าใจว่าเกิดจากความวิตกกังวลหรือเกิดจากภาวะเส้นเลือดในสมองหดตัว ซึ่งทุกรายอาการหายภายในหนึ่งสัปดาห์ แต่ข้อจำกัดคือภูมิคุ้มกันขึ้นช้ากว่าของ AstraZeneca และ Pfizer และยังขาดข้อมูลที่ชัดเจนว่า Sinovac ต้านทานเชื้อกลายพันธุ์ได้ดีเพียงไร
AStraZeneca ฉีดเข็มเดียวหลังจากนั้น 4 สัปดาห์ภูมิคุ้มกันก็ถึงระดับที่ป้องกันโรคได้แล้ว จึงเหมาะกับการฉีดในพื้นที่ระบาด ผลข้างเคียงที่สำคัญ คือการเกิดภาวะลิ่มเลือดอุดตัน (VITT) ในสมอง ช่องท้อง และเส้นเลือดที่ปอด ซึ่งมักเกิดในผู้หญิง อายุต่ำกว่า 60 ปี และมักจะเกิดในช่วง 4 – 30 วันหลังการฉีด ในยุโรปพบได้ประมาณ 1 ในแสนการฉีด และมีบางรายที่เสียชีวิตจากภาวะแทรกซ้อนนี้ ทำให้หลายประเทศ งด/ชะลอ การฉีดวัคซีนของ AstraZeneca
Pfizer เป็นวัคซีนที่กระตุ้นการสร้างภูมิคุ้มกันได้ดี แต่บริหารจัดการยาก เพราะต้องจัดเก็บที่อุณหภูมิ -70 องศาเซลเซียส ในอิสราเอลและอเมริกาเริ่มพบผลข้างเคียงสำคัญ คือ การเกิดหัวใจอักเสบ (myocarditis, pericarditis) สูงผิดปกติในผู้ชายอายุ 12 – 29 ปี หลังจากฉีด Pfizer และ Moderna ไปได้ไม่เกินหนึ่งสัปดาห์ อัตราที่พบประมาณ 1.6 ในแสน เกือบทุกรายนอนโรงพยาบาลในช่วงเวลาเพียง 2 – 3 วัน ก็หายเป็นปกติ ส่วนผลในระยะยาว ต้องมีการติดตามกันต่อไป
ข่าวที่ว่าฉีดวัคซีนโควิด 19 แล้วตายไปหลายสิบคน เชื่อได้ว่าเกือบร้อยเปอร์เซนต์ไม่เกี่ยวกับวัคซีนโดยตรง เพื่อความเข้าใจมากขึ้น ขอยกตัวอย่างข้อมูลสถิติสาธารณสุขปี 2562 มีคนไทยตายด้วยโรคหัวใจขาดเลือดประมาณ 20,000 คน และตายจากโรคหลอดเลือดสมองประมาณ 35,000 คน ซึ่งทั้งสองโรคนี้ทำให้เกิดการเสียชีวิตได้อย่างรวดเร็ว นั่นคือมีคนไทยตายแบบรวดเร็วประมาณวันละ 150 คนอยู่แล้วตั้งแต่ไม่มีการฉีดวัคซีน เพียงแต่ไม่มีใครสนใจ จึงไม่เป็นข่าว แต่พอมีการรณรงค์ฉีดวัคซีนกัน เมื่อมีการเสียชีวิต ผู้คนส่วนใหญ่จะไปโยงว่าทั้งหมดเสียชีวิตจากการฉีดวัคซีน ทำให้ตัวเลขผู้เสียชีวิตสูงจนน่าตกใจ ในทางการแพทย์ ก่อนจะได้ข้อสรุปว่าผู้ป่วยเสียชีวิตจากการฉีดวัคซีนหรือไม่ คณะผู้เชี่ยวชาญจะใช้ข้อมูลสถิติเชิงเปรียบเทียบ และข้อมูลความผิดปกติในร่างกายผู้ป่วยที่ถูกตรวจพบ ระดมความคิดเห็นกันจนกว่าจะได้เป็นข้อสรุป จึงมักใช้เวลายาวนานและไม่ทันกระแสสังคม
สรุป ว่าวัคซีนทุกตัวมีจุดเด่นและผลข้างเคียงที่ต่างกันออกไป ประเทศไทยจึงจำเป็นต้องมีวัคซีนหลายตัวเป็นทางเลือก เพื่อใช้ให้เหมาะสมกับคนแต่ละคน ผลข้างเคียงที่เกิดขึ้นจากการฉีดวัคซีนเป็นสิ่ง
ที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ เมื่อเรามีการฉีดในประชากรหลักล้านคนขึ้นไป แต่ผลประโยชน์จากวัคซีนในเชิงการป้องกันโรคสูงกว่ามาก แพทย์จึงแนะนำการฉีดวัคซีนในทุกคนที่สภาพร่างกายเอื้ออำนวย แล้วบริหารความเสี่ยงที่อาจจะเกิดขึ้นจากการฉีดวัคซีนให้อยู่ในระดับต่ำสุด และเยียวยาผู้ได้รับผลกระทบจากการฉีดวัคซีน
Photo by Daniel Schludi on Unsplash
