ในยุคที่สภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ระบบสุขภาพทั่วโลกต้องเผชิญกับแรงกดดันที่เพิ่มขึ้น ไม่ใช่แค่การรักษาผู้ป่วย แต่รวมถึงการดูแลสิ่งแวดล้อมไปพร้อมกัน “โรงพยาบาลไม่ควรเป็นเพียงสถานที่รักษาโรค แต่ต้องเป็นต้นแบบของความยั่งยืน” ออสเตรเลียถือว่าเป็นหนึ่งในประเทศที่มีระบบสุขภาพที่ดีที่สุดในโลก เนื่องจากการบูรณาการนโยบายด้าน คุณภาพ มาตรฐาน และความยั่งยืน เข้ากับการดำเนินงานของโรงพยาบาลทั้งภาครัฐและเอกชน แล้วโรงพยาบาลในออสเตรเลียเขามีวิธีการอย่างไรในการจัดการความยั่งยืน
ความท้าทายด้านสิ่งแวดล้อมที่ส่งผลต่อระบบสุขภาพ อุณหภูมิโลกที่เพิ่มขึ้น น้ำท่วม ไฟป่า และภัยธรรมชาติที่เพิ่มขึ้น ทำให้ต้องมีการเตรียมความพร้อมของระบบสุขภาพ องค์การอนามัยโลก (World Health Organization: WHO) ระบุว่า การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเป็นภัยคุกคามด้านสุขภาพที่ใหญ่ที่สุดในปัจจุบัน คาดการณ์ว่าระหว่างปี ค.ศ.2030 – 2050 อาจมีผู้เสียชีวิตเพิ่มขึ้น 250,000 รายต่อปี จากโรคที่เกี่ยวข้องกับสภาพแวดล้อม เช่น มาลาเรีย ท้องร่วง โรคขาดสารอาหาร และภาวะเครียดจากความร้อน
“Humanity is in the hot seat”
ตัวอย่างแนวทางการสร้างระบบบริการสุขภาพที่ยั่งยืนของโรงพยาบาลในออสเตรเรีย
1) การลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก และผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
- อุตสาหกรรมบริการสุขภาพเป็นหนึ่งในแหล่งปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์รายใหญ่ หากเปรียบเป็นประเทศ จะเป็นประเทศที่ปล่อย CO2 มากที่สุดเป็นอันดับที่ 5 ของโลก
- ตัวอย่างแนวทางปฏิบัติที่ดีจากออสเตรเลีย:
- โรงพยาบาล Royal North Shore, Sydney เปลี่ยนมาใช้ยาสลบ (anesthetic drugs) โดยลดการใช้ยา desflurane ที่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม เปลี่ยนไปใช้ยาทางเลือกที่ปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์น้อยกว่า ทำให้ลดการปล่อยก๊าซ CO2 ลงได้ 90% และลดค่าใช้จ่ายไปประมาณ 62,000 ดอลลาร์สหรัฐฯ ต่อปี
- ลดของเสียจากวัสดุทางการแพทย์ โดยเปลี่ยนไปใช้วัสดุที่สามารถนำกลับมาใช้ใหม่ได้ เช่น อุปกรณ์ฟอกไต และอุปกรณ์ผ่าตัด
2) การจัดการน้ำ และทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ
- โรงพยาบาลในออสเตรเลียที่ร่วมมือกับรัฐบาลท้องถิ่นเพื่อนำเอาน้ำที่ผ่านกระบวนการ Reverse Osmosis จากการฟอกไตมาใช้ซ้ำ ทำให้สามารถประหยัดน้ำดื่มได้ถึง 1.5 ล้านลิตรต่อปี และลดค่าใช้จ่ายทั้งในระดับโรงพยาบาล และภาครัฐ
3) การออกแบบอาคาร และสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อความยั่งยืน
- Island Hospital ในมาเลเซีย ซึ่งใช้เทคโนโลยีประหยัดพลังงาน ส่งผลให้ลดการใช้พลังงานไปแล้ว 7% ตั้งแต่เปิดใช้งานอาคารใหม่ โดยใช้หลักเกณฑ์ building with sustainable enabled technology
4) การใช้เทคโนโลยี และมาตรฐานการรับรองเพื่อส่งเสริมความยั่งยืน
- ACHS ได้พัฒนา Sustainable Healthcare Module และเข้าร่วมเครือข่าย Global Green and Healthy Hospitals (GGHH) เพื่อให้แนวทางแก่โรงพยาบาลในการลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
- การใช้ข้อมูลด้านประสิทธิภาพ (Performance Data) และเทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อพัฒนาแนวทางการรับรองมาตรฐานสุขภาพให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น
แนวทางปฏิบัติเพื่อให้เกิดระบบบริการสุขภาพที่ยั่งยืนของโรงพยาบาล
- ความเป็นผู้นำ และกลยุทธ์ระดับองค์กรมีความสำคัญอย่างยิ่ง: การทำให้ความยั่งยืนเป็นยุทธศาสตร์หลักของโรงพยาบาลจะช่วยให้เกิดผลลัพธ์ที่ชัดเจน
- การปรับเปลี่ยนแนวทางปฏิบัติสามารถลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมได้จริง: ไม่ว่าจะเป็นการลดการใช้ยาที่ปล่อยก๊าซเรือนกระจกสูง การนำทรัพยากรกลับมาใช้ใหม่ หรือการออกแบบอาคารที่มีประสิทธิภาพด้านพลังงาน
- ความร่วมมือระหว่างหน่วยงานต่าง ๆ เป็นกุญแจสำคัญ: โรงพยาบาลสามารถทำงานร่วมกับองค์กรท้องถิ่น และระดับประเทศเพื่อบรรลุเป้าหมายด้านความยั่งยืน รวมถึงการสื่อสารระหว่างองค์กร
- เทคโนโลยี และการรับรองมาตรฐานเป็นเครื่องมือสำคัญ: การใช้ดิจิทัลและมาตรฐานที่สนับสนุนความยั่งยืนช่วยให้โรงพยาบาลสามารถลดของเสีย และปรับปรุงคุณภาพการให้บริการได้ในระยะยาว
- เริ่มจากจุดเล็กๆ แล้วจึงค่อยขยายไปยังจุดที่ใหญ่ (quick win) เพื่อให้เกิดระบบบริการสุขภาพที่ยั่งยืนของโรงพยาบาล
บทเรียนสำคัญจากออสเตรเลียที่สามารถนำไปปรับใช้ในไทย
- ลดของเสียทางการแพทย์ และลดการใช้พลังงาน เช่น การลดการใช้พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว และการใช้พลังงานหมุนเวียนในโรงพยาบาล
- นำน้ำที่ใช้แล้วกลับมาใช้ใหม่ เช่น การนำน้ำที่ผ่านกระบวนการฟอกไตกลับมาใช้ประโยชน์ ลดปริมาณการใช้น้ำ
- ส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีสีเขียวในโรงพยาบาล เช่น การใช้ระบบพลังงานแสงอาทิตย์ ระบบจัดการพลังงานอัจฉริยะ และมาตรการอนุรักษ์พลังงานในอาคาร
- ความร่วมมือระหว่างหน่วยงานสุขภาพ และภาครัฐ เพื่อกำหนดนโยบายที่สนับสนุนระบบสุขภาพที่ยั่งยืน และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
ดังนั้นแนวทางการพัฒนาระบบบริการสุขภาพที่ยั่งยืนจากออสเตรเลียสามารถเป็นต้นแบบให้กับโรงพยาบาลทั่วโลก รวมถึงประเทศไทยได้โดยการลดของเสีย ลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก และปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐานเพื่อความยั่งยืน การนำหลักการเหล่านี้มาประยุกต์ใช้จะช่วยสร้างระบบบริการสุขภาพที่ทั้งมีประสิทธิภาพ และรักษาสิ่งแวดล้อมไปพร้อมกัน
อ.ภก.บรรณสรณ์ เตชะจำเริญสุข ผู้ถอดความ
เอกสารสำหรับศึกษาเพิ่มเติม
- World Health Organization. Climate change and health [Internet]. Geneva: WHO; [cited 2023 Oct 26]. Available from: https://www.who.int/health-topics/climate-change#tab=tab_1
- Australian Council on Healthcare Standards. ACHS Sustainability Strategy 2024 Summary [Internet]. Sydney: ACHS; 2023 May [cited 2023 Oct 26]. Available from: https://www.achs.org.au/getmedia/40528c8e-d41d-474c-919d-3ce28848bf42/ACHS-SUSTAINABILITY-STRATEGY-2024_SUMMARY_May.pdf
- Health Care Without Harm. About Us [Internet]. Reston (VA): Health Care Without Harm; [cited 2023 Oct 26]. Available from: https://greenhospitals.org/about
