The miracle of Salt Form: One difference Leads to a Big Change of Medication
เกลือ ไม่เพียงแต่ให้คุณประโยชน์ เท่านั้น ในทางกลับกัน เกลือ ก็อาจทำให้เกิดโทษได้ จากโครงสร้างยาสูตรดั่งเดิม แต่เมื่อเติมเกลือ สิ่งที่เกิดขึ้นกับยา กลับทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างน่าอัศจรรย์ จริงๆ
เกลือ (Salt) ซึ่งคนส่วนใหญ่คิด มักเจาะจงไปเรื่องประโยชน์จากความเค็มของเกลือ แต่ในความเป็นจริงนั้น เกลือ ไม่เพียงแต่ให้ความเค็ม ยาบางตัวเมื่อได้เติมเกลือไปทำให้ โมเลกุลทางเคมีของยาจากสูตรดั้งเดิมเป็นรูป Salt form เป็นสิ่งมหัศจรรย์ที่ทำให้ยามีการออกฤทธิ์เปลี่ยนไปสามารถให้ทั้งคุณประโยชน์และโทษ จนหลายคนอาจคาดไม่ถึงเลยทีเดียว
การ Form เกลือ เพื่ออะไร จุดประสงค์สำคัญส่วนใหญ่ คือ เพิ่มคุณสมบัติของตัวยา เพิ่มอัตราการละลายในทางเดินอาหาร หรือการแพร่ผ่าน จากลำไส้เข้าสู่กระแสเลือด เช่น ยากันชัก Phenytoin Product formulation ยา Phenytoin สูตรดั้งเดิม (Phenytoin Base)
ละลายในน้ำไม่ดี แต่มี Phenytoin Sodium อีกรูปหนึ่ง คือ โดยการนำSodium เข้ามาเกาะเป็นรูปแบบของเกลือทำให้ยามีการละลายในน้ำดีขึ้น แต่เนื่องจากยาต้องซึมผ่านสมอง ได้ไม่ดี ถ้าหากอยู่ในรูปของยาน้ำ ยาจะแขวนตะกอน และเพื่อให้ยามี
การละลายในไขมันได้ดีขึ้น จึงจำเป็นต้องมีการเติมสารที่ใช้เป็นตัวทำละลาย โดยการเติมแอลกอฮอล์ (Alcohol) หรือการเติมโพรพิลินไกลคอล (Propylene glycol) แต่สารโพรพิลินไกลคอลนี้ มีพิษต่อหัวใจ เพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจ ดังนั้นการใช้ยาที่มีตัวทำละลายจึงต้องระมัดระวังในการบริหารยาหากต้องให้ยาทางหลอดเลือดดำ ฉะนั้นแม้มีการเติมเกลือลงไป แต่ยาอาจมีข้อจำกัดในการละลาย และจำเป็นต้องเติมแอลกอฮอล์หรือสารที่ช่วยในการละลาย จึงต้องมีความระมัดระวังให้การบริหารยาแก่ผู้ป่วย ตัวอย่าง เช่น 1. ยา Phenytoin มีชื่อทางการค้า คือ Dilantin® สามารถให้ยาในผู้ป่วยผ่าน NG Tube การให้ยา Dilantin® kapseal ขนาด 100 mg. (Phenytoin oral capsule คาดแดง) เป็นยากลุ่ม sustained – release ที่ละลายในน้ำได้ยากมาก และห้ามแกะ แคปซูลโดยเด็ดขาด จึงควรพิจารณาเปลี่ยนยาเป็น Dilantin ® Infatabs 50 มิลลิกรัม (Phenytoin50 mg.) แทน รูปแบบยานี้สามารถบดได้ หรือในบางโรงพยาบาลมียาแคปซูลที่เป็น Immediate – release ยารูปแบบนี้สามารถแกะแคปซูลได้ เป็นสิ่งจำเป็นต้องมีความระมัดระวังในการบริหารยาให้ผู้ป่วย 2. ยา Diclofenac มีจำหน่ายในท้องตลาด จำนวน 3 Salt Form คือ 2.1 Diclofenac sodium 2.2 Diclofenac Potassium 2.3 Diclofenac diethylamine Emulgel หรือ Voltaren ® ใน รูปแบบของ gel เพิ่มการดูดซึมผ่าน ผิวหนังไปยังกล้ามและข้อได้เร็วมาก แต่ถ้าเป็นยาเลียนแบบ (Local made) จะพบว่าการดูดซึมยาได้ช้ากว่า Diclofenac diethylamine เนื่องจากองค์ประกอบของเกลือที่มีความต่างกัน
ข้อเสียของการเติมเกลือ เมื่อมีเกลือเป็นส่วนผสมของยา เมื่อเกลือที่เติมเข้าไปมีโมเลกุลใหญ่ จะทำให้ปริมาณยาหลักน้อยลง เช่น ตัวอย่างยา Betahistine® เป็นยาที่อยู่ในบัญชียาหลัก แต่ในส่วนของยานอกบัญชี จะเป็นยาที่มี ไฮโดรคลอไรด์ (Hcl) ซึ่งทั้งสองตัวนี้ ใช้รักษาอาการวิงเวียนศีรษะเหมือนกัน ความแตกต่างของยา 2 ตัวนี้คือ ถ้าเป็น ยา Betahistine mesilate มีเกลือโมเลกุลใหญ่ ยา Betahistine mesilate ขนาด 6 มิลลิกรัม เท่ากับยา Betahistine ในกระแสเลือดเพียง 2.5 มิลลิกรัมเท่านั้น ในขณะที่ Betahistine dihydrochloride ขนาด 16 มิลลิกรัม เท่ากับ Betahistine ในกระแสเลือด10 มิลลิกรัม เมื่อมีปริมาณ Betahistine ที่แตกต่างกันจึงมีผลทำให้ประสิทธิภาพในลดอาการเวียนศีรษะแตกต่างกันด้วย ดังนั้นถ้าใช้ยา Betahistine mesilate ที่เป็นยาในบัญชี จะใช้ยาถึง 4 เม็ด แต่ถ้าใช้ยานอกบัญชีจะให้ยากับผู้ป่วยเพียง 1 เม็ดเท่านั้น
ดาวน์โหลดที่นี่…ฟรี The miracle of Salt Form: One difference Leads to a Big Change of Medication
ถอดบทเรียน ณัฐสุดา อั้งโสภา
ตำแหน่ง พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ (หัวหน้ากลุ่มงานการพยาบาลผู้ป่วยพิเศษ 1/5) โรงพยาบาลปทุมธานี
Photo by Anastasia Dulgier on Unsplash
